2010-12-18

Ու թող ոչ ոք նեղացած չգնա

Եվ միայն այդ ժամանակ Ռեդրիկը բարձրացրեց աչքերը ու նայեց գնդին: Զգուշորեն: Վախենալով: Մի գողունի վախով, որ այդ գունդը հանկարծ չի լինի այնպիսի՝ կհիասթափեցնի, կասկած կհարուցի, ցած կնետի երկնքից, որտեղ իրեն հաջողվեց մագլցել՝ կուլ տալով ժանտահոտ խյուսը...
Գունդը ոսկե չէր, այն ավելի շուտ պղնձե էր, կարմրավուն, բացարձակապես հարթ, և աղոտ փայլատակում էր արևի տակ: Այն ընկած էր քարհանքի հեռավոր պատի տակ, հարմար տեղավորված էր վաղուց թափված ապարի կույտի մեջ ու նույնիսկ այստեղից էլ էր երևում, թե որքան հոծ է ու ինչպես է իր ծանրությամբ ճզմել ընկած տեղը:
Նրա մեջ ոչ մի հիասթափեցնող կամ կասկած հարուցող բան չկար, բայց չկար նաև հուսադրող բան: Չգիտես ինչու, միանգամից այն միտքն էր ծագում, որ սնամեջ է, ու եթե ձեռքով շոշափես, շատ տաք պիտի լինի՝ արևն է շիկացրել: Նա հաստատ չէր լուսարձակում ու հաստատ ընդունակ չէր օդ թռչելու և պարելու, ինչ նրան վերագրում էին բազմաթիվ առասպելները: Նա գտնվում էր այնտեղ, ուր ընկել էր: Միգուցե ընկել էր մի ինչ-որ վիթխարի գրպանից, կամ էլ գլորվել ու կորել էր ինչ-որ աժդահաների խաղի ժամանակ: Գունդը չի դրվել այստեղ, այն ընկել մնացել էր, ինչպես որ այստեղ ընկել մնացել էին բոլոր "փուչիկներն" ու "ապարանջանները", "մարտկոցներն" ու Այցելությունից հետո մնացած ամեն տեսակ աղբը...
Բայց և այնպես նրա մեջ ինչ-որ մի բան կար, և որքան շատ էր Ռեդրիկը նայում, այնքան հստակորեն էր հասկանում, որ գնդի վրա նայելը հաճելի է, որ ուզում ես մոտենալ նրան, ձեռքերով շոյել, ու չգիտես որտեղից հառնեց այն միտքը, թե լավ կլինի, եթե նստես նրա կողքը, իսկ էլ ավելի լավ կլինի, եթե մեջքով հենվես նրան, գլուխդ հետ գցես ու, աչքերդ փակելով, մտածես, հիշես, իսկ գուցեև պարզապես քնես, հանգստանաս...

Արթուրը վեր կացավ, արձակեց իր բաճկոնի բոլոր կոճակները, պոկեց-հանեց հագից այդ բաճկոնը ու շպրտեց ոտքերի տակ, բարձրացնելով սպիտակ փոշու սյուն: Նա ինչ-որ բան էր գոռում, ծամածռելով դեմքն ու թափահարելով ձեռքերը, իսկ հետո ձեռքերը դրեց մեջքին ու, պարելով, ճարպկորեն վեր նետելով ոտքերը, սկսեց թռչկոտելով իջնել թեքությամբ: Նա արդեն չէր նայում Ռեդրիկին, նա մոռացել էր ամեն ինչ, նա գնում էր կատարելու իր բոլոր ցանկությունները, քոլեջի աշակերտի իր փոքրիկ, բաղձալի ցանկությունները, այդ տղան, որ կյանքում ոչ մի փող չէր տեսել, բացի այսպես կոչված գրպանի փողերից, այդ կաթնակերը, որին տանը անխնա ծեծում էին, եթե վրայից թեկուզ մի քիչ օղու հոտ էին առնում, որին ուզում էին անպայման նշանավոր իրավաբան դարձնել, իսկ հեռանկարում՝ մինիստր, իսկ էլ ավելի հեռավոր ապագայում ինքներդ եք հասկանում՝ պրեզիդենտ: Կուրացնող լույսից կկոցելով բորբոքված աչքերը, Ռեդրիկը լուռ նայում էր նրա հետևից: Նա սառն էր ու հանգիստ, նա գիտեր հիմա ինչ է կատարվելու, ու գիտեր, որ ինքը չի նայելու դրան, բայց առայժմ դեռ կարելի էր նայել, ու նա նայում էր, առանձնապես ոչ մի բան չզգալով, միայն թե ներսում, շատ-շատ խորքում, հանկարծ մի անդադրում որդ շարժվեց ու պտտեցրեց փշոտ գլուխը:
Իսկ տղան անընդհատ իջնում էր՝ պարելով ու թռչկոտելով զառիկող ճանապարհին, և սպիտակ փոշին վեր էր բարձրանում "չեչոտկա" դոփող նրա ոտքերի տակից, ու նա ամբողջ ձայնով ինչ-որ բան էր գոռում, զրնգուն և շատ ուրախ ձայնով, և շատ հանդիսավոր, ինչպես երգ կամ անեծք, ու Ռեդրիկը մտածեց, որ հանքի գոյության ողջ ընթացքում առաջին անգամ են այս ճանապարհով իջնում այսպես, ասես տոնախմբության են գնում: Ու սկզբում չէր լսում, թե ինչ է գոռում այդ խոսող գործիքը, իսկ հետո կարծես նրա մեջ ինչ-որ բան միացավ, ու նա լսեց.
-Երջանկություն բոլորի համար... Ձրի... Ինչքան կուզեք երջանկություն... Բոլորդ հավաքվեցեք այստեղ... Կհասնի բոլորին... Ոչ ոք նեղացած չի գնա... Ձրի... Երջանկություն... Ձրի...

Իսկ հետո հանկարծ լռեց, ասես մի վիթխարի ձեռք թափով խցոց մտցրեց նրա բերանը: Ու Ռեդրիկը տեսավ, թե ինչպես էքսկավատորի շերեփի ստվերում թաքնված թափանցիկ դատարկությունը ճանկեց նրան, նետեց օդ ու դանդաղորեն, ասես ճիգ գործադրելով, քամեց, ինչպես կանայք լվացք են քամում: Ռեդրիկը հասցրեց նկատել, ինչպես փոշոտ կոշիկներից մեկը պոկվեց թպրտացող ոտքից ու թռավ հանքի վերևով: Ապա նա շրջվեց ու նստեց գետնին: Նրա գլխում չկար և ոչ մի միտք, ու նա դադարեց զգալ ինքն իրեն: Չորս կողմը լռություն էր, ու հատկապես լուռ էր թիկունքում, ճանապարհի վրա: Այդժամ նա հիշեց տափաշշի մասին, հիշեց առանց սովորական ուրախության, որպես դեղ, որն ընդունելու ժամն էր: Նա բացեց կափարիչն ու սկսեց խմել փոքրիկ, ժլատ կումերով և կյանքում առաջին անգամ ցանկացավ, որ տափաշշում ոչ թե վիսկի լինի, այլ սառը ջուր...

Անցավ բավականին երկար ժամանակ, ու նրա գլխում սկսեցին հայտնվել քիչ թե շատ կապակցված մտքեր: Դե, ամեն ինչ վերջացավ, մտածում էր նա: Ճանապարհը բաց է: Հիմա արդեն կարելի է գնալ, բայց ավելի լավ է մի քիչ էլ սպասի: "Մսաղացները" սիրում են օյիններ խաղալ: Համ էլ՝ մտածել է պետք: Արտառոց բան է մտածելը, այ դա է դժվարը: Ի՞նչ է նշանակում "մտածել": Մտածել՝ նշանակում է ստել, ճարպկորեն ճողոպրել, մատի վրա խաղացնել... Բայց չէ՞ որ այս ամենը հիմա պետք չէ...
Դե լավ, Կապիկ, հայրիկ... Վրեժխնդիր լինել բոլորից, այդ իժերի հոգին հանել, թող նրանք էլ այդ զիբիլը լափեն, ոնց որ ես էի լափում... Չէ, Շեկ, չեղավ... Այսինքն, հենց դա է... Իհարկե: Բայց ի՞նչ է նշանակում այս ամենը: Իսկ ես ի՞նչ եմ ուզում: Չէ՞ որ սա հայհոյանք է, և ոչ թե մտածել: Նա սառեց ինչ-որ մի ահավոր կանխազգացումից և, միանգամից թռչելով բազում ամենատարբեր դատողությունների վրայից, որոնք դեռ պիտի լինեին, մոլեգնորեն հրամայեց ինքն իրեն. դու, Շեկ, այստեղից ոչ մի տեղ չես գնա, մինչև կարգին չմտածես ինչն ինչոց է, կսատկես այդ գնդիկի կողքին, կտապակվես, կփտես, բայց չես գնա...
Աստված իմ, որտե՞ղ են բառերը, որտե՞ղ են իմ մտքերը: Նա կիսաբաց բռունցքով ուժգին խփեց դեմքին: Չէ՞ որ ամբողջ կյանքում նա ոչ մի միտք չէր ունեցել: Սպասիր, սպասիր, Կիրիլն էլ էր ինչ-որ նման բան ասում... Կիրիլ: Նա տենդագին փորփրում էր հիշողությունները, ու հառնում էին ինչ-որ բառեր՝ ծանոթ ու անծանոթ, բայց դրանք այն բառերը չէին, որովհետև Կիրիլից բառեր չէին մնացել: Կիրիլից մնացել էին ինչ-որ աղոտ պատկերներ՝ շատ բարի, սակայն բացարձակապես անճշմարտանման պատկերներ:
Ստորություն, ստորություն... Այստեղ էլ նրանք ինձ խաբեցին, առանց լեզու թողեցին ինձ... Իժեր... Սրիկաներ... Ոնց որ սրիկա եղել է, այդպես սրիկա էլ պառավել է... Այ դա պիտի չլինի: Դու լսու՞մ ես: Որ ապագայում դա մեկընդմիշտ արգելվի: Մարդը ծնվել է, որպեսզի մտածի (ահա նա՝ Կիրիլը, վերջապես...): Միայն թե ես դրան չեմ հավատում... Առաջ էլ չեմ հավատացել, հիմա էլ չեմ հավատում, ու թե ինչի համար է մարդը ծնվել՝ չգիտեմ: Ծնվել է, ուրեմն ծնվել է: Ուտում են՝ ով ինչ կարողանում է: Թող մենք բոլորս էլ առողջ լինենք, իսկ նրանք բոլորը թող սատկեն: Իսկ ովքե՞ր ենք մենք: Ովքե՞ր են նրանք: Անհասկանալի բաներ են: Ես ինձ լավ եմ զգում՝ Բարբրիջն է իրեն վատ զգում, Բարբրիջն է լավ զգում՝ Ակնոցավորի համար է վատ, Խռպոտն իրեն լավ է զգում՝ բոլորն են վատ զգում, և ինքը Խռպոտն էլ է վատ, միայն թե նա՝ հիմարը, երևակայում է, թե կկարողանա ժամանակին գլուխը պրծացնել... Տեր աստված, չէ որ սա շիլափլավ է, շիլափլավ: Ես ամբողջ կյանքումս կռվում եմ կապիտան Քվոթերբլադի հետ, իսկ նա իր ողջ կյանքում կռվել է Խռպոտի հետ, ու ինձնից՝ դմբոյիցս, միայն մի բան է ուզել՝ որ ես թողնեմ ստալկերությունը: Բայց դե ո՞նց կարող էի թողնել ստալկերությունը, երբ պետք է կերակրեի ընտանիքիս: Աշխատեի՞: Բայց ես չեմ ուզում ձեզ համար աշխատել, սիրտս խառնում է ձեր աշխատանքից. դուք կարո՞ղ եք սա հասկանալ: Ես այսպես եմ կարծում. եթե ձեր մեջ մարդը աշխատում է, ուրեմն նա աշխատում է ձեզանից մեկնումեկի համար, ու նա ստրուկ է և ուրիշ ոչինչ, իսկ ես միշտ ուզել եմ ազատ լինել, ուզել եմ լինել ես ինքս, որ թքեմ բոլորի վրա, ձեր թախիծի ու ձեր ձանձրույթի վրա...
Նա խմեց մնացած կոնյակը ու, ինչքան ուժ ուներ, տափաշիշը զարկեց գետնին: Տափաշիշը վեր թռավ, փայլատակելով արևի տակ, ու գլորվեց ինչ-որ տեղ, և Ռեդրիկն իսկույն մոռացավ նրա մասին: Հիմա նա նստած էր աչքերը ձեռքերով փակած, ու փորձում էր արդեն ոչ թե հասկանալ, ոչ թե մտածել, այլ գոնե տեսնել ինչ-որ մի բան, ինչպես պետք է որ լինի... Բայց դարձյալ ու դարձյալ տեսնում էր միայն մռութներ, մռութներ, մռութներ... Կանաչ փողեր, շշեր, քրջերի կույտեր, որոնք ժամանակին մարդ են եղել, թվերի սյունակներ... Նա գիտեր, որ պետք է ոչնչացնել այդ ամենը, և ուզում էր ոչնչացնել, բայց գլխի էր ընկնում, որ եթե այդ ամենը ոչնչացվի, ապա բան չի մնա, բացի հարթ ու ամայի հողից: Անզորությունից ու հուսահատությունից նա նորից ուզեց մեջքը հենել ու գլուխը հետ գցել: Նա վեր կացավ, մեքենաբար թափ տվեց շորերին կպած փոշին ու սկսեց իջնել քարհանք:

Արևն այրում էր, աչքերի առջև լողում էին կարմիր բծեր, քարհանքի հատակին դողդողում էր օդը, և այդ դողդոջուն օդի մեջ թվում էր, թե գունդը պարում է տեղում, ինչպես լողանը ալիքների վրա: Ռեդրիկն անցավ շերեփի մոտով, սնահավատորեն ոտքերը բարձրացնելով և ուշադիր հետևելով, որ չտրորի սև բծերը, իսկ հետո, խրվելով փխրուն հողի մեջ, քարհանքի մեջտեղով ուղիղ գնաց դեպի պարող ու թրթռացող գունդը: Նա կորել էր քրտնքի մեջ, շնչահեղձ էր լինում շոգից, բայց միաժամանակ սառը մի դող պատում էր նրա մարմինը, ու նա ցնցվում էր, ինչպես հարբած ժամանակ, իսկ ատամների տակ կրճտում էր անհամ կավափոշին: Ու նա այլևս չէր փորձում մտածել: Միայն հուսահատորեն կրկնում էր աղոթքի պես."Ես կենդանի եմ, դու հո տեսնում ես, որ ես կենդանի եմ: Ես բառեր չունեմ, ինձ բառեր չեն սովորեցրել, ես չեմ կարողանում մտածել, այդ իժերը չթողեցին, որ ես մտածել սովորեմ: Բայց եթե դու իսկապես այդպիսին ես... ամենազոր, ամենակարող, ամենագետ՝ ինքդ հասկացիր: Նայիր իմ հոգու մեջ, ես գիտեմ, որ այնտեղ կա այն ամենը, ինչ քեզ պետք է: Պետք է լինի: Չէ որ ես իմ հոգին երբեք և ոչ մեկին չեմ ծախել: Դա իմն է, մարդկային: Դու ինքդ ինձնից դուրս քաշիր իմ ուզածը, չէ որ անհնարին բան է, որ ես վատը կամենամ: Անիծյալ լինի ամեն ինչ, ես ոչ մի բան չեմ կարողանում մտածել, բացի նրա բառերից. "Երջանկություն բոլորի համար, ձրի, ու թող ոչ ոք նեղացած չգնա":


"Խնջույք ճամփեզրին" էջ 396-401, Ստրուգացկի եղբայրներ - "Աշխարհի կործանումից միլիարդ տարի առաջ" ժողովածու 1988

Խորհուրդներ աստծուն

-Բայց, այնուամենայնիվ, պատկերացրեք, որ դուք աստված եք...
Բուդախը ծիծաղեց:
-Եթե ես կարողանայի ինձ աստված պատկերացնել, ապա կլինեի աստված:
-Դե իսկ եթե դուք հնարավորություն ունենայիք աստծուն խորհուրդ տալու...
-Դուք հարուստ երևակայություն ունեք,- գոհունակությամբ ասաց Բուդախը: -Դա լավ է: Դուք գրագե՞տ եք: Սքանչելի~ է: Ես հաճույքով կպարապեի ձեզ հետ:
-Դուք ինձ ուրախացնում եք... Բայց, այնուամենայնիվ, ի՞նչ խորհուրդ կտայիք ամենազորին: Ձեր կարծիքով, ամենազորն ի՞նչ պիտի անի, որ դուք ասեք. այ հիմա աշխարհը բարի է ու լավ...
Բուդախը, խրախուսիչ ժպտալով, հետ ընկավ բազկաթոռի թիկնակին ու ձեռքերը դրեց փորին: Կիրան կլանված նրան էր նայում:
-Դեհ,- ասաց նա,- խնդրեմ: Ես ամենազորին կասեի. "Արարիչ, ես չգիտեմ քո ծրագրերը, միգուցե դու չես էլ մտածում մարդկանց բարի ու երջանիկ դարձնել: Ցանկացիր դա: Դա այնքան հեշտ բան է: Մարդկանց տուր անհաշիվ հաց, միս ու գինի, տուր ապաստան ու հագուստ: Թող վերանան կարիքն ու սովը, ու նաև այն ամենը, ինչ թշնամացնում է մարդկանց":
-Եվ միայն այդքա՞նը,- հարցրեց Ռումատան:
-Ձեզ սա քի՞չ է թվում:
Ռումատան տարուբերեց գլուխը:
-Աստված ձեզ կպատասխաներ. "Դա օգուտ չի տա մարդկանց: Քանզի աշխարհի ուժեղները թույլերից կխլեն այն, ինչ ես տվեցի նրանց, ու թույլերը առաջվա պես աղքատ կմնան":
-Ես կխնդրեի պաշտպանել թույլերին: "Խելքի բեր դաժան տիրակալներին",- կասեի ես:
-Դաժանությունը ուժ է: Կորցնելով իրենց դաժանությունը՝ տիրակալները կորցնում են նաև ուժը, և ուրիշ դաժաններ են փոխարինում նրանց:
Բուդախը դադարեց ժպտալ:
-Պատժիր դաժաններին,- կտրուկ ասաց նա,- որպեսզի ուժեղները չցանկանան դաժան լինել թույլերի նկատմամբ:
-Մարդը ծնվում է թույլ: Նա դառնում է ուժեղ, երբ նրա շրջապատում իրենից ուժեղը չկա: Երբ կպատժվեն դաժան ուժեղները, նրանց տեղը կգրավեն թույլերի մեջ եղած ուժեղները: Նույնպես դաժանները: Արդ հարկ կլինի պատժել բոլորին, իսկ ես դա չեմ ուզում:
-Դու ավելի լավ գիտես, ամենազոր: Ուրեմն այնպես արա, որ մարդիկ ամեն ինչ ստանան ու իրար ձեռքից չխլեն քո տվածները:
-Դա էլ օգուտ չի տա մարդկանց,- հառաչելով ասաց Ռումատան,- քանզի երբ նրանք ամեն ինչ ձրի ստանան, առանց աշխատանքի, իմ ձեռքերից, ապա կմոռանան աշխատելը, կկորցնեն կյանքի նկատմամբ հետաքրքրությունը, կդառնան իմ ընտանի կենդանիները, որոնց ես ստիպված կլինեմ ընդմիշտ կերակրել ու հագցնել:
-Նրանց միանգամից մի տուր ամեն ինչ,- բորբոքված ասաց Բուդախը: -Քիչ-քիչ տուր: Աստիճանաբար:
-Աստիճանաբար մարդիկ իրենք էլ կվերցնեն այն ամենը, ինչ հասնում է իրենց:
Բուդախն ակամա ծիծաղեց:
-Այո, տեսնում եմ, որ դա այնքան էլ հեշտ բան չէ,- ասաց նա: -Ես նախկինում բնավ չեմ մտածել այսպիսի բաների մասին... Կարծեմ, մենք ամեն ինչ տնտղեցինք ու քննարկեցինք: Ի դեպ,- նա առաջ ընկավ,- կա ևս մեկ հնարավորություն: Այնպես արեք, որ մարդիկ ամենից շատ սիրեն աշխատանքն ու գիտելիքը, որ աշխատանքն ու գիտելիքը դառնան նրանց կյանքի միակ իմաստն ու խորհուրդը:
Այո, մենք դա էլ էինք որոշել փորձել, մտածեց Ռումատան: Զանգվածային հիպնոինդուկցիա, պոզիտիվ վերաբարոյականացում: Հիպնոճառագայթիչներ հասարակածային երեք արբանյակների վրա...
-Ես դա էլ կարող էի անել,- ասաց նա: -Բայց արժե՞ արդյոք մարդկությանը զրկել իր պատմությունից: Արժե՞ արդյոք մի մարդկությունը փոխարինել մի ուրիշ մարդկությամբ: Արդյո՞ք դա նույն բանը չի լինի, եթե մարդկությունը ջնջենք աշխարհի երեսից և նրա տեղը նոր մարդկություն ստեղծենք:
Կնճռոտելով ճակատը՝ Բուդախը լուռ խորհում էր: Ռումատան սպասում էր: Պատուհանի տակ նորից վշտաբեկ ճռճռացին սայլերը: Բուդախը կամացուկ ասաց.
-Այդժամ, տեր աստված, ջնջիր մեզ աշխարհի երեսից և ստեղծիր նորը, ավելի կատարյալը... կամ, ավելի լավ կլինի, թող մեզ ու թույլ տուր գնալ մեր ճանապարհով:
-Սիրտս լի է գութով,- դանդաղ ասաց Ռումատան: -Ես դա չեմ կարող անել:
Ու այդժամ նա տեսավ Կիրայի աչքերը: Կիրան նրան էր նայում սարսափով և հույսով:


"Դժվար է աստված լինել" էջ 194-197, Ստրուգացկի եղբայրներ - "Աշխարհի կործանումից միլիարդ տարի առաջ" ժողովածու 1988

Անցած ճանապարհ

Արթուրը, որ հինգ քայլ առաջ էր նրանից, կանգ առավ ու սրբեց ճակատի քրտինքը: Ռեդրիկը նայեց արևին: Արևը դեռ շատ չէր բարձրացել: Ու հանկարծ նա գիտակցեց, որ չոր խոտն այլևս առաջվա պես չի խշշում իրենց ոտքերի տակ, այլ ասես ճռճռում է, ոնց որ կարտոֆիլի ալյուր, ու էլ առաջվա պես փշոտ ու ծակծկուն չէ, այլ փափուկ ու երերուն, իսկույն փշրվում է ոտքերի տակ, ոնց որ մրի քուլա... Ու նա նորից տեսավ Արթուրի հստակ դրոշմված հետքերը և փռվեց գետնին, գոռալով՝ "Պառկիր":
Նա բերանքսիվայր ընկավ խոտի վրա, ու խոտը հենց նրա այտի տակ փոշիացավ: Կատաղությունից կրճտացրեց ատամները, որ ընկավ այս փորձանքի մեջ: Նա պառկել էր, աշխատելով չշարժվել, դեռևս հույս փայփայելով, որ միգուցե կպրծնեն, թեև հասկանում էր, որ իրենք կորած են: Տաքը սաստկանում էր, փլվում նրանց վրա, պարուրում ամբողջ մարմինը, և Ռեդրիկը ուշացումով գոռաց Արթուրին՝ "Չշարժվես: Դիմացիր": Ու ինքն էլ աշխատեց դիմանալ:

Ու նա կդիմանար, և ամեն ինչ լավ կվերջանար, միայն մի քիչ կքրտնեին, բայց Արթուրը չդիմացավ: Կամ նա չէր լսել Ռեդրիկի ասածը, կամ էլ շատ էր վախեցել, իսկ գուցեև նրան ավելի ուժեղ էր վառել, քան Ռեդրիկին, համենայն դեպս նա անզոր եղավ ղեկավարելու ինքն իրեն ու կուրորեն, արձակելով կոկորդային մի ոռնոց, կռացած նետվեց այն կողմը, որտեղ նրան քշում էր անիմաստ բնազդը, նետվեց դեպի հետ՝ հենց այն կողմը, որտեղ արդեն ոչ մի կերպ չէր կարելի վազել: Ռեդրիկը հազիվհազ հասցրեց բարձրանալ ընկած տեղից ու երկու ձեռքով բռնել նրա ոտքից, ու Արթուրն ամբողջ ուժով շրմփաց գետնին, մոխրի ամպեր բարձրացնելով, աղեկտուր ճչաց անբնական բարձր ձայնով, ազատ ոտքով աքացի տվեց Ռեդրիկի դեմքին, ցնցվեց ու թպրտաց, բայց Ռեդրիկը, արդեն ոչինչ չհասկանալով ցավից, սողալով բարձրացավ նրա վրա, այրված դեմքով սեղմվելով նրա բաճկոնին, աշխատելով նրան խրել, մտցնել հողի մեջ, երկու ձեռքերով բռնեց նրա երկարամազ, թպրտացող գլուխը, և կոշիկների քթերով ու ծնկներով կատաղորեն սկսեց խփել ոտքերին, հետևին, գետնին: Նա աղոտ լսում էր տակից եկող տնքոցներն ու փնչոցները, ու սեփական խռպոտ ոռնոցը. "Պառկի, դոդոշ, պառկի, կսպանեմ...": Իսկ վերևից նրա վրա էին լցվում ու լցվում շիկացած ածուխի կույտերը, ու արդեն բոցավառվում էր նրա հագուստը, ճարճատում, ուռչում և բշտիկ-բշտիկ պայթում էր ոտքերի ու կողերի մաշկը, և նա, ճակատը խրելով մոխրի մեջ ու կրծքով ջղաձգորեն պահելով այդ անիծյալ լակոտի գլուխը, չդիմացավ ու աղեկտուր գոռաց...

Նա չէր հիշում, թե երբ այդ ամենը վերջացավ: Հասկացավ միայն, որ նորից կարող է շնչել, որ օդը նորից դարձել է օդ, այլ ոչ թե կոկորդն այրող շիկացած գոլորշի, ու մտածեց, որ պետք է շտապել, որ պետք է հնարավորին չափ շուտ դուրս գալ այդ դժոխային հնոցի տակից, քանի դեռ նորից չի իջել իրենց վրա: Նա ցած սահեց Արթուրի վրայից, որը բոլորովին չէր շարժվում, նրա ոտքերը մտցրեց թևերի տակ, ու ազատ ձեռքի օգնությամբ սողաց առաջ, աչքը չկտրելով այն գծից, որի մյուս կողմում նորից խոտ էր, մեռած, չոր, փշոտ, բայց իսկական խոտ, որը հիմա նրան թվում էր կյանքի մեծագույն ապաստան: Մոխիրը խշրտում էր նրա ատամների տակ, վառված դեմքը պարուրվում էր ջերմության մնացորդներով, քրտինքը լցվում էր աչքերը, երևի այն պատճառով, որ նա այլևս ոչ հոնքեր ուներ, ոչ էլ թարթիչներ: Իր հետևից նա քաշում էր Արթուրին, որն ասես դիտավորյալ այս ու այնտեղ էր կառչում անիծյալ բաճկոնով, այրվում էին խաշված ձեռքերը, իսկ ուսապարկն անընդհատ խրվում էր վառված ծոծրակը: Ցավից ու հեղձուկից Ռեդրիկը սոսկումով մտածեց, որ ինքն ամբողջովին այրվել է և այլևս տեղ չի հասնի: Այդ սարսափից նա ավելի ուժեղ աշխատեց ազատ արմունկով ու ծնկներով, միայն թե մի քիչ էլ առաջ սողա, մի քիչ էլ: Ռեդ, շարժվիր, Շեկ, այ այսպես, այ այսպես, դեհ մի քիչ էլ:

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Ռեդրիկը նույնպես հետ նայեց: Մոխրածածկ գորշ խոտի վրա շատ հետքեր էին մնացել, և Ռեդրիկը ապշեց, թե որքան, պարզվում է, կարճ է եղել այն ահավոր ու անվերջանալի ճանապարհը, որն ինքն անցավ սողալով՝ փրկվելով կործանումից: Խանձված տարածությունը ծայրից ծայր կլիներ մոտ քսան-երեսուն մետր, ոչ ավելի, բայց նա սարսափահար ու կուրորեն սողացել էր սոսկալի զիգզագներ անելով, ինչպես ուտիճը շիկացած թավայի մեջ, և դեռ պետք է շնորհակալ լինել, որ ի վերջո սողացել է այնտեղ, որտեղ պետք է սողար...


"Խնջույք ճամփեզրին" էջ 383-386, Ստրուգացկի եղբայրներ - "Աշխարհի կործանումից միլիարդ տարի առաջ" ժողովածու 1988

2010-07-15

Աննվաճ

Գիշերվա միջից, որ ծածկում է ինձ
վիրապի նման՝ ծայրից ծայր խավար,
շնորհակալ եմ ես երկնային ուժին
աննվաճ մնացած իմ ոգու համար։

Ճակատագրի և ոչ մի հարված
չի կորզել ինձնից հառաչ և կամ լաց։
Դժբախտության զարկերը ստացած՝
արյունոտ եմ ես, բայց ոչ խոնարհված։

Ցասման, արցունքի վայրից այս հետո
սարսափի ստվերը պարզ թող երևա,
բայց բոլոր գալիք վտանգների ներքո
ես չեմ վախեցել ու չեմ վախենա։

Եվ թող դարպասը նեղ լինի,
ու պատիժներ իմ ուղում՝
ես եմ տերը իմ բախտի,
նավապետը իմ հոգու։




Այն գրել է 25-ամյա մի երիտասարդ՝ սարսափելի հիվանդության արդյունքում ոտքը կորցնելուց հետո:

աղբյուրներ՝
http://en.wikipedia.org/wiki/Invictus
http://zhurnal.lib.ru/s/shengaut_m_w/invictus.shtml